اتحادیه صنف مشاورین املاک اهواز اخبار و اطلاعیه های مربوط به اتحادیه املاک اهواز
متن قرارداد و طریق نوشتن قرارداد برای اداره بهتر و موفق‌تر کسب و کار ما و معاملاتی که انجام می‌دهیم ضروری است. آموزش‌هایی که در کتاب‌های حقوقی وجود دارد بسیار پیچیده و مناسب کسانی است که در دانشگاه و در رشته حقوق مشغول به تحصیل هستند. بنابراین لازم بود مطالبی ساده و کاربردی راجع به آیین قرارداد نویسی آماده شود. با ما همراه باشید و یک کلاس قرارداد نویسی را به زبان ساده و با موضوع فن نگارش حقوقی تجربه کنید.
قرارداد چیست (ماده 183 قانون مدنی)
ماده 183 قانون مدنی قرارداد (عقد) را تعریف کرده است:
((عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آن‌ها باشد)).
البته این تعریف از نظر حقوق‌دانان ناقص است و قراردادهای معاملات را شامل نمی‌شود. اما همین تعریف کوتاه برای آمادگی ذهنی شما کافی است و بیشتر از این وارد مباحث حقوقی و دانشگاهی نمی‌شویم.
انعقاد قرارداد یعنی چه
((انعقاد قرارداد)) به معنای امضای قرارداد است. بنابراین وقتی این عبارت را در قرارداد اضافه می‌کنیم منظور ما ((امضای قرارداد)) است. مثلاً به عبارت زیر توجه کنید. این عبارت از بخش مبلغ یک نمونه قرارداد انجام خدمت، آورده شده است:
مبلغ قرارداد پانصد میلیون ریال معادل 500,000,000 ریال است و به صورت زیر پرداخت خواهد شد: الف) معادل ۲۰ درصد از مبلغ پروژه در زمان انعقاد قرارداد به عنوان پیش پرداخت است.
در مثال بالا، طرف‌های قرارداد توافق کرده‌اند که 20 درصد از مبلغ قرارداد همزمان با امضای قرارداد به عنوان پیش پرداخت، گرفته شود.
شماره قرارداد چیست
هر قراردادی از چند شماره تشکیل شده است. این شماره‌ها در جاهای مختلف قرارداد به کار می‌رود.
بیشترین استفاده از شماره قرارداد در موارد زیر است:
- وقتی می‌خواهیم ماده‌های قرارداد را از هم جدا کنیم از شماره قرارداد استفاده می‌شود.
- وقتی می‌خواهیم شماره تلفن طرف‌های قرارداد را بنویسیم.
- وقتی می‌خواهیم مبلغ قرارداد را در قسمت مربوط به آن بنویسیم.
- زمانی که قرارداد دارای ماده‌ای برای خسارت و جریمه است و می‌خواهیم مبلغ جریمه تخلف را بنویسیم.
- در قسمت تاریخ قرارداد نیز از شماره قرارداد استفاده می‌شود.
توجه کنید که در مورد مبلغ قرارداد و مبلغ جریمه قراردادی، در کنار عدد از حروف نیز استفاده شود. برای مثال به عبارت زیر که بخشی از یک نمونه قرارداد پیمانکاری است توجه کنید:
مبلغ كل قطعي/ تقريبي موضوع قرارداد به حروف پانصد میلیون ریال و به عدد 500,000,000 ريال است.
درواقع، استفاده از حروف در کنار عدد، هرگونه سو استفاده‌ای را در این مورد غیر ممکن می‌کند.
در مورد مبلغ قرارداد در ادامه این نوشته نیز نکاتی دیگری خواهیم گفت.
مفاد قرارداد چیست
مفاد در لغت نامه دهخدا به معنای مفهوم، مضمون، مدلول، مستفاد، فحوی، مقصود، منظور و مراد آمده است.
به زبان ساده، مفاد قرارداد به معنای تمامی کلمات، عبارات و جملاتی است که در متن قرارداد نوشته شده است. بنابراین وقتی در متن قرارداد از عبارت «مفاد قرارداد» استفاده می‌کنیم منظور، محتوای قرارداد است.
به این مثال که توجه کنید:
هرگونه اخطار، درخواست و مکاتبه در خصوص مفاد قرارداد باید کتباً به نشانی طرفین که در این قرارداد نوشته شده است و اقامتگاه قانونی آنان محسوب می‌شود ارسال شود.
مشاهده می‌کنید که در مورد اخطار‌های احتمالی که در آینده از طرف هریک از طرفین به طرف دیگر داده می‌شود، بند بالا، نشانی نوشته شده در بخش مشخصات طرف‌های قرارداد را به عنوان نشانی اصلی آن‌ها معرفی کرده است.
زبان تخصصی قرارداد چیست
یکی از مواردی که مطالعه متن قراردادها را دشوار می‌کند زبان تخصصی قرارداد است. وکلا و کارشناسان حقوقی، به دلیل تسلطی که به واژگان حقوقی و آثار استفاده از آن‌ها دارند، نمونه متن قرارداد را با احتیاط لازم و با توجه به بار معنای واژه‌ها تنظیم می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود که مطالعه متن قرارداد برای اشخاصی که تحصیلات حقوقی ندارند دشوار باشد و زبان تخصصی درک نشود.
ما همیشه پیشنهاد کرده ایم و سفارش می‌کنیم که نوشتن قرارداد با زبان ساده نیز ممکن است و این موضوع به نفع طرف‌های قرارداد نیز است.
از شما نیز می‌خواهیم قرارداد خود را با زبان ساده تنظیم کنید. البته این به معنای بی توجهی به سایر اصول تنظیم نمونه متن قرارداد نیست و باید تمامی شرایط قانونی به‌ویژه ارکان قرارداد را رعایت کنید.
ارکان قرارداد چیست؟
ارکان قرارداد، ستون‌های اصلی آن است و باید در هرقراردادی وجود داشته باشد. در اینجا این ارکان را نام می‌بریم اما توضیحات آن‌ها را کمی جلو‌تر ارائه خواهیم کرد.
- مشخصات طرف‌های قرارداد
- موضوع قرارداد
- مدت
- مبلغ
- رضایت طرف‌های قرارداد
- امضای قرارداد
- مجنون و صغیر (کودک) نبودن طرف‌های قرارداد
توجه داشته باشید که ارکان قرارداد در بعضی از قراردادها بیشتر موارد بالا است. برای مثال، در وقف، هبه (هدیه) و فروش طلا، باید موضوع قرارداد نیز به طرف مقابل تسلیم شود تا توافق کامل شود.
انواع قرارداد
انواع قرارداد به شکل‌های مختلف تقسیم‌بندی شده است. اما مهمترین نوع آن، قرارداد لازم و قرارداد جایز است.
قرارداد لازم قراردادی است که امکان پایان دادن به آن وجود ندارد مگر آنکه مدت قرارداد تمام شود یا یکی از شرایط فسخ که در متن قرارداد نوشته شده است ایجاد شود و صاحب حق فسخ، توافق را فسخ کند.
قرارداد جایز دقیقاً برعکس قرارداد لازم است. یعنی هریک از طرف‌های قرارداد می‌توانند هرزمانی که بخواهند قرارداد را تمام کنند حتی اگر موعد پایان آن نرسیده باشد.
نگران نمونه متن قرارداد خود نباشید زیرا اصل بر آن است که هرقراردادی لازم است و امکان خارج شدن طرفین از آن وجود ندارد. فقط برخی از قراردادها جایز هستند که قانون گذار آن‌ها شمارش کرده است.
انواع قرارداد جایز:
- قرارداد وکالت
- قرارداد عاریه )قرض)
- قرارداد ودیعه (امانت)
- قرارداد جعاله
- قرارداد مضاربه
- قرارداد شراکت
قانون قراردادها
برای بررسی قانون قراردادها چند ماده مهم قانونی را بررسی می‌کنیم.
یکی از قوانین حاکم بر قراردادها قانون مدنی است. این قانون احکام متعدد و مهمی دارد اما از نظر ما مهمترین آن‌ها ماده 10، 219، 190 و 183 است.
متن کامل ماده 10 قانون مدنی
در ادامه، متن کامل ماده 10 قانون مدنی را بخوانید:
«قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد (امضا) نموده‌اند در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد نافذ است.»
یک توضیح مختصر در مورد قلمرو ماده 10 قانون مدنی می‌دهیم و سریع به ادامه مطالب می‌رسیم.
قلمرو ماده 10 قانون مدنی
ماده 10 قانون مدنی می‌گوید که شما حق تنظیم و امضای هرنوع قراردادی را دارید و اجازه دارید در تمام موضوعات کاری، مالی و غیره توافق نامه بنویسید.
البته قلمرو ماده 10 قانون مدنی فقط در یک جا محدود شده است.
مطابق با این ماده، اگر قراردادی که امضا می‌کنید غیرقانونی باشد، آن قرارداد احتمالاً اعتبار نخواهد داشت. مثلاً اگر در مورد خرید و فروش مشروبات الکلی متن قرارداد تنظیم شود، این قرارداد باطل است. زیرا قانون‌گذار ایران، معامله مشروبات الکی را ممنوع کرده است.
ماده 190 قانون مدنی
در مورد این ماده قانونی، در قسمت ارکان قرارداد توضیحاتی داده شد. اینجا جزئیات مختصر دیگری نیز ارائه می‌کنیم. متن ماده 190 قانون مدنی می‌گوید:
))برای صحت هر معامله شرایط ذیل اساسی است:
- قصد طرفین و رضای آن‌ها: یعنی طرف‌های قرارداد با رضایت کامل، متن قرارداد را امضا کنند.
- اهلیت طرفین: یعنی طرفین قرارداد در زمان نوشتن قرارداد صغیر یا مجنون نباشند.
- موضوع معین که مورد معامله باشد: یعنی طرفین، مشخص کنند که برای چه موضوعی قرارداد می‌نویسند.
- مشروعیت جهت معامله: یعنی معامله با اهداف نامشروع و غیر قانونی نباشد. البته اگر موضوع مشروع باشد و هدف از نوشتن قرارداد، نامشروع و غیرقانونی باشد اما طرفین، این هدف را در متن قرارداد ننویسند، توافق معتبر و قانونی است. برای مثال اگر قرارداد فروش خانه تنظیم و امضا شود و هدف یکی از طرف‌های مبایعه نامه آن باشد که از خانه برای ساخت و فروش مواد مخدر استفاده کند، اگر این هدف را در متن قرارداد ننویسد توافق صحیح است. در این مثال، موضوع، خانه است و جهت معامله، خرید و فروش مواد مخدر در آن خانه محسوب می‌شود.((
ماده 219 قانون مدنی
این ماده می‌گوید:
))عقودی که بر طبق قانون واقع شده باشد بین متعاملین و قائم مقام آن‌ها لازم الاتباع است مگر این که به رضای طرفین اقاله یا به علت قانونی فسخ شود.((
قبلاً گفته شد که اصل بر لازم بودن قراردادها است و قراردادهای جایز، استثنا است. ماده 219 قانون مدنی همین مطلب را می‌گوید و روی آن تاکید می‌کند.
قوانین مربوط به قراردادها به این ماده‌ها محدود نمی‌شود اما ضرورتی به اطلاع از آن‌ها جز در شرایط خاص نیست.
چگونه قرارداد تنظیم کنیم
طریق نوشتن قرارداد محدود به موارد قبل نیست.
هرقراردادی دارای ماده‌های مخصوص به خودش است. اما عمده‌ترین موضوعاتی که در نمونه متن قرارداد نوشته می‌شود را با هم بررسی می‌کنیم. می‌توانیم دستورالعمل تنظیم قراردادها را در چند ماده خلاصه کنیم. مراحل عقد قرارداد از مشخصات یک قرارداد آغاز می‌شود و تا تعداد نسخه‌های آن ادامه پیدا می‌کند.
طرفین قرارداد
در ماده 1 هر قراردادی مشخصات طرفین قرارداد نوشته می‌شود.
اگر طرف توافق، شخص حقیقی است باید مشخصات زیر در متن قرارداد نوشته شود:
- نام و نام خانوادگی
- سمت
- نام پدر
- شماره شناسنامه
- محل صدور شناسنامه
- شماره ملی
- نشانی
- تلفن
نکنه مهمی که در مورد سمت طرفین قرارداد لازم است بدانید انواع چندگانه سمت است که با توجه به شرایط طرف توافق، یکی از انواع آن‌ها انتخاب می‌شود:
- اصالتاً
این نوع از سمت، پراستفاده‌ترین نوع است. وقتی طرفین یا یکی از آن‌ها، قرارداد را برای خودش امضاء می‌کند، اصیل نامیده می‌شود و طریق نوشتن قرارداد در این حالت به این صورت است که در قسمت سمت، واژه «اصالتاً» نوشته می‌شود.
- وکالتاً
احتمالاً شما هم متوجه شده‌اید که این سمت چه کاربردی دارد. وقتی شخصی، قرارداد را به وکالت از شخص دیگری امضا می‌کند، در قسمت سمت، واژه «وکالتاً» استفاده می‌شود.
- قیمومتاً
قیم کسی است که از طرف دادگاه برای اداره اموال مجنون و صغیر مامور می‌شود. اگر مجنون یا صغیر، پدر یا جد پدری نداشته باشد مسئولیت مراقبت از او به‌عهده قیم است. اگر طرف قرارداد، قیم یک شخص باشد و قرارداد را برای او امضا می‌کند در قسمت سمت واژه «قیمومتاً» استفاده می‌شود.
- ولایتاً
وقتی پدر یا جد پدری قراردادی را به جای فرزند یا نوه‌اش امضا می‌کند در قسمت سمت، «ولایتاً» نوشته می‌شود.
- وصایتاً
وصی کسی است که وصیت کننده، ایشان را برای انجام کاری مامور می‌کند. اگر این ماموریت تنظیم توافق نامه خاصی به نیابت از وصیت کننده باشد، در قسمت سمت از واژه «وصایتاً» استفاده کنید.
اگر طرف قرارداد شخص حقوقی باشد اطلاعات زیر مورد نیاز است:
- نام شرکت
- شماره ثبت
- کد اقتصادی
- نشانی
- تلفن
- نام و نام خانوادگی نماینده شرکت
- سمت نماینده شرکت
موضوع قرارداد
پس از مشخصات یک قرارداد مرحله دیگر از مراحل عقد قرارداد، موضوع است.
شما برای چه چیزی اقدام به نوشتن قرارداد می‌کنید؟
اگر قرارداد کار موقت یا قرارداد پیمانکاری می‌نویسید، موضوع کار چیست؟
اگر معامله انجام می‌دهید، چه چیزی معامله می‌شود؟
پاسخ سوالات بالا، موضوع قرارداد شما است. موضوع را در ماده 2 قرارداد بنویسید و به طور کامل توضیح دهید.
مدت قرارداد
بسیاری از قراردادها به مدت نیاز دارند. شرط مدت در قراردادهای کار، پیمانکاری، سرمایه گذاری، شراکت کاری و غیره یک شرط ضروری است. البته اگر قرارداد شما یک معامله مثل مبایعه نامه است نیازی به نوشتن مدت نیست. اما تاریخ امضای توافق را در قسمت نسخه‌های قرارداد بنویسید. نسخه‌های قرارداد را در ادامه توضیح خواهیم داد.
مبلغ قرارداد
بخش دیگری که در آموزش انعقاد قرارداد لازم است یادآوری کنیم، مبلغ قرارداد است.
اگر قرارداد‌هایی مثل قرارداد کار، پیمانکاری، سرمایه گذاری، قولنامه، مبایعه نامه و غیره می‌نویسید، ماده 3 را به مبلغ قرارداد اختصاص دهید.
مبلغ قرارداد به شکل‌های مختلف تعیین می‌شود:
- کل مبلغ کاملاً نقدی و پرداخت نیز نقدی یا به صورت کارت به کارت، یا پرداخت به شماره حساب یا پرداخت دستی و حضوری
- کل مبلغ نقدی و پرداخت اقساطی یا درصدی. ( قرارداد درصدی فروش در همین دسته بندی قرار می‌گیرد)
مبلغ قرار داد را به عدد و به حروف بنویسید. اگر بین عدد و حروف تفاوت وجود داشته باشد مبلغی که به حروف نوشته شده ملاک است.
سایر شرایط نوشتن قرارداد
یکی از مهمترین بخش‌های اصول قرارداد نویسی تعهدات طرفین است.
شما باید تمامی تعهدات کوچک و بزرگ طرف‌های توافق را به صورت مفصل در این بخش بنوسید.
پیشنهاد می‌کنیم که یک ماده دیگر از متن توافق را به تعهدات طرف اول و ماده دیگری را به وظایف طرف دوم اختصاص دهید.
اینجا می‌توانید راجع به هر موضوعی صحبت کنید اما در نظر داشته باشید که تعهدات باید مطابق با قانون و شرع باشد. یعنی نمی‌توانید یک تکلیف غیر قانونی را به عهده طرف مقابل قرار دهید.
متن بند فورس ماژور در قرارداد
فورس ماژور (Force Majeure) یا قوه قهریه شرایطی است که از اختیار طرف‌های توافق خارج است و باعث می‌شود که آن‌ها قادر به انجام تعهدات خود نباشند. برای مثال، آتش سوزی، سیل، زلزله، طوفان و سایر حوادثی که خارج از اداره طرفین است، فورس ماژور هستند. معمولاً طریق نوشتن قرارداد به این شکل است که یکی از ماده‌ها به مصادیق فورس ماژور اختصاص پیدا می‌کند. معمولاً راه حلی که در متن قرارداد در این شرایط غیر ارادی ارائه می‌شود یکی از موارد زیر است:
- یا در صورت بروز حادثه فورس ماژور، انجام تعهدات به طور موقت متوقف می‌شود اما هیچ کدام از طرفین حق فسخ قرارداد را ندارند.
- یا قرارداد برای مدتی متوقف می‌شود اما اگر حالت فورس ماژور در این مدت تمام نشد، طرفین در مورد فسخ قرارداد یا صبر بیشتر، تصمیم گیری می‌کنند.
- یا مانند موارد قبلی، انجام قرارداد متوقف می‌شود اما اگر فورس ماژور برای مدت مشخصی (برای مثال، یک ماه) ادامه پیدا کرد، متن بند فورس ماژور در قرارداد به صورتی تنظیم می‌شود که هریک از طرف‌های قرارداد بتوانند بدون نیاز به جلب رضایت طرف دیگر، قرارداد را فسخ کنند.
اصول حاکم بر تفسیر قرارداد (قانون حاکم بر قراردادها)
معمولاً در نمونه متن قراردادها یک ماده به تفسیر اختصاص داده می‌شود.
منظور از اصول حاکم بر تفسیر قرارداد آن است که در متن آن، نوشته شود قانون حاکم بر این قرارداد، قانون کدام کشور است. این ماده در زمان ایجاد اختلاف اهمیت بیشتری دارد. زیرا در آن زمان است که مرجع حل اختلاف براساس قانون کشوری که در این ماده تعیین شده است بین طرف‌های اختلاف، داوری یا قضاوت می‌کند.
در این ماده، قانون حاکم را، قانون کشور جمهوری اسلامی ایران قرار دهید.
حل اختلاف قرارداد
یکی از مهمترین ماده‌های هرقراردادی، مرجع حل اختلاف است. این مورد از ارکان قرارداد نیست اما اهمیت زیادی دارد.
دو مرجع برای حل اختلاف قرارداد وجود دارد:
- دادگاه
- داوری
در صورتی که در متن قرارداد از مرجع حل اختلاف صحبتی نشود، مرجع صالح برای حل اختلافات قراردادی، دادگاه خواهد بود. در مقابل آن، اگر مرجع حل اختلاف قرارداد را داور تعیین کرده باشید، امکان مراجعه به دادگاه وجود نخواهد داشت و دادگاه در این موارد رسیدگی نمی‌کند مگر آنکه تمام طرفین قرارداد به رسیدگی دادگاه رضایت دهند.
نسخه قرارداد
آخرین ماده از متن قرارداد به تعداد نسخه‌های آن اختصاص دارد.
در این ماده، تاریخ نوشتن قرارداد و امضای آن نیز بیان می‌شود. می‌توانید از جمله زیر استفاده کنید:
این قرارداد در دو نسخه تنظیم شد و در تاریخ دوازدهم اردیبهشت سال هزار و سیصد و نود و نه، به امضای طرفین رسید. تمام نسخه‌ها دارای اعتبار واحد است.
البته شما می‌توانید با توجه به نظر خود تعداد نسخه‌ها را بیشتر کنید و در این مورد محدودیتی وجود ندارد. البته قانون‌گذار در مورد قرارداد کار محدودیت ایجاد کرده است و تعداد نسخه‌های این قرارداد کمتر از 4 عدد نخواهد بود.
نکات مهم در تنظیم قراردادها
سوالات حقوقی قراردادها زیاد است. ما در اینجا مهمترین سوالات را پاسخ می‌دهیم. شما می‌توانید سوالات خود را در بخش نظرات این متن مطرح کنید.
اعتبار قراردادهای خصوصی چقدر است؟
قراردادهای خصوصی مانند قرارداد‌هایی که در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم می‌شوند اعتبار کامل دارند. البته در مورد قراردادهای رسمی، فقط امکان طرح دعوای جعل وجود دارد اما در مورد اعتبار قراردادهای خصوصی ، طرح ادعای تردید و انکار نیز علاوه بر ادعای جعل، امکان پذیر است.
قرارداد بدون امضا اعتبار دارد؟
خیر. در مورد طریق نوشتن قرارداد گفتیم که امضا یکی از ارکان است و قرارداد بدون امضا اعتبار نخواهد داشت. البته اگر متن قرارداد دارای اثر انگشت باشد، معتبر است.
قرارداد بدون تاریخ اعتبار دارد؟
اگر تاریخ شروع به انجام کار از تاریخ امضای قرارداد جدا باشد و حداقل یکی از این تاریخ‌ها در متن قرارداد نوشته شده باشد، قرارداد معتبر است.
سخن آخر
در این مقاله، مهمترین اصول قرارداد نویسی بیان شد. شما می‌توانید با این مطلب و سایر نوشته‌های موجود در سایت، یک قرارداد تنظیم کنید. اما باید توجه شود که نوشتن قرارداد یک موضوع تخصصی است و بهتر است از وکیل تنظیم قرارداد و کارشناس حقوقی کمک بگیرید. وکیل قرارداد در هفته یک تا چند قرارداد تنظیم می‌کند و طبیعی است که هرروز به تخصص او اضافه می‌شود و جزئیات بیشتری را دریافت می‌کند اما شخصی که در تمام مدت حیات خود فقط چند قرارداد می‌نویسد مانند آن وکیل یا کارشناس حقوقی نخواهد بود.
هزینه تنظیم قرارداد توسط وکیل با توجه به انتظارات شما تعیین می‌شود و از قبل مشخص نیست.
برگرفته از سایت: رُکلا
